Hjörleifur: Leikhús fáránleikans í boði Alþingis og Ríkisútvarpsins

Liðin vika var næsta einstök í íslenskri þjóðmálaumræðu. Tvær stofnanir lýðveldisins slógu fyrri met, hvor á sinn hátt: Alþingi Íslendinga sem birtist mönnum í sinni lökustu mynd með upphlaupum og þvargi sem lengi verður í minnum haft og Ríkisútvarpið sem tók að sér leikstjórn með áður óþekktum hætti.

 

Samkvæmt Wikipediu er Leikhús fáránleikans eða absúrdleikhúsið heiti á leiklist sem gengur út á að sýna fáránleika mannlegrar tilveru, án tilgangs og merkingar, og hvernig raunveruleg samskipti eru ómöguleg við þær aðstæður. Fáránleikahugtakið er sótt til Alberts Camus en helstu höfundarnir störfuðu í París á 6. og 7. áratug síðust aldar, þeirra á meðal Samuel Beckett með verk sitt Beðið eftir Godot og Eugene Ionesco með Sköllótta söngkonan.  Um inntakið segir á Wikipediu:

 

„Einkenni á leikhúsi fáránleikans eru persónur sem eru fastar í aðstæðum sem þær ráða ekki við og skilja ekki sjálfar, endurtekningar sem virðast tilgangslausar, samræður sem einkennast af misskilningi, þar sem persónur tala í kross og notast við merkingarlitlar klisjur.“

 

Bakgrunnur liðinnar viku

 

Tvö þingmál sköpuðu ramma þeirrar uppákomu sem lagði undir sig vikuna, bæði flutt inn á Alþing af ríkisstjórn Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks: Skýrsla Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands sem ber heitið „Úttekt á stöðu aðildarviðræðna Íslands við Evrópusambandið og þróun sambandsins“ og tillaga til þingsályktunar frá utanríkisráðherra „um að draga til baka umsókn Íslands um aðild að Evrópusambandinu.“ Aðalatriði tillögunnar felst í heitinu en þar við bætist: „Jafnframt ályktar Alþingi að ekki skuli sótt um aðild að Evrópusambandinu á nýjan leik án þess að fyrst fari fram þjóðaratkvæðagreiðsla um hvort íslenska þjóðin stefni að aðild að Evrópusambandinu. ‒ Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að treysta tvíhliða samskipti og samvinnu við Evrópusambandið og Evrópuríki.“ ‒ Lengi hafði verið beðið eftir fyrra málinu, gildri og fróðlegri skýrslu sem hefði átt að gefa alþingismönnum, sem kvartað hafa undan að fá lítið til að iðja að undanförnu, tilefni til lesturs og spaklegra umræðna. Margir í stjórnarandstöðu spurðu hins vegar strax hvatskeytlega, hvað svo? Hvert ætlar ríkisstjórnin síðan með málið? Og ríkisstjórnin tók þetta svo alvarlega að hún lét utanríkisráðherra leggja fram þingsályktunartillöguna, svör reidd fram í flýti síðla á föstudegi og sýndi þar með á spilin. Þá þegar hófst þáttur fréttastofu RÚV sem hóf yfirheyrslur og fortíðargrufl undir fyrirsögninni: Ætlið þið ekki að spyrja þjóðina hvort þið megið draga ESB-umsóknina til baka? Höfðuð þið ekki lofað henni þjóðaratkvæðagreiðslu? Til áherðingar var svo hafin undirskriftasöfnun á Netinu og tilgreint í upphafi hvers fréttatíma hversu miðaði. Og almenningur var kallaður á Austurvöll og rjátlaði þar þúsundum saman við öryggisgirðingar lögreglu.

 

„Í vikulokin“ með Björgu, Ágústi Þór og Proppé

 

Eftir linnulausar yfirheyrslur og vitnaleiðslur á RÚV alla vikuna, til að minna á loforð manna fyrir kosningar um að þjóðin fengi að koma að málinu, brá Hallgrímur Thorsteinsson fréttamaður á það nýmæli að kalla til viðræðna í þætti sínum „Í vikulokin“ tvo stjórnskipunarfræðinga ásamt með einum nýliða af þingi. Þetta voru Björg Thorarensen prófessor, Ágúst Þór Árnason aðjúnkt og Óttar Proppé alþingismaður. Í stað kappræðu kryddaða hnýfilyrðum fengu hlustendur að hlýða á hógværar útskýringar á aðdraganda ESB-umsóknar, mat á gangi viðræðna og um stöðu málsins eftir að þeim hefur verið hætt, þá ekki síst með tilliti til stjórnskipunar og stjórnarskrár. Túlkun og niðurstaða fræðimannanna var með þeim hætti að öll þjóðin hefði betur fylgst með, að ekki sé talað um þátttakendur og gesti í leikhúsi fáránleikans að undanförnu. Hér verður tæpt á nokkrum atriðum sem fram komu og verðskulda að eftir sé tekið.

 

Mál í úlfakreppu

 

Niðurstöðuna af umræðunum dró Hallgrímur þáttarstjórnandi saman í lokin með þeim orðum að hér væri „mál í úlfakreppu“ og þingmaðurinn Proppé sagði: „Það er augljóst að almenningur er ekki að kaupa það í raun og veru að það sé svo auðvelt að pólitíkin geti kippt þessu út af borðinu og inn á borðið aftur eftir því hvað pólitíkinni sjálfri finnst. Almenningur vill fá að taka þátt í þessu.“ Pólitíkin sem þingmaðurinn kallaði svo vísar væntanlega á Alþingi, ríkisstjórn og stjórnmálaflokkana, en ekki benti hann á hvernig almenningur eigi að koma að því borði. Fræðimennirnir töluðu skýrar og hér á eftir verður vitnað til nokkurra ummæla þeirra.

 

Björg Thorarensen sagði m.a.:

 

·                     Ég vil kannski víkja að þessari umræðu sem hefur orðið hér sem er svolítið óvenjuleg og ég þekki engin dæmi um frá öðrum ríkjum, það er þessi krafa að þjóðin gefi Alþingi og ríkisstjórn fyrirmæli með ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu. Það er mjög óheppilegt fyrirkomulag og í rauninni gengur það ekki upp miðað við það kerfi sem við byggjum okkar stjórnskipun á. Við ætlumst til þess að flokkar bjóði fram og hafi sín stefnumál og fólk geti tekið sína afstöðu pólitískt út frá stefnu flokkanna en ekki með því að gefa þingmönnum og ríkisstjórn fyrirmæli í einstaka málum, þótt það sé einhver þjóðarvilji eða mikill stuðningur. Þetta er umræða sem er að mínu mati svona í mótun, öll okkar afstaða t.d. til þjóðaratkvæðagreiðslna og ég held að stjórnskipunin okkar sé í mótun að svo mörgu leyti. ... En stjórnarskráin býr líka til ákveðna farvegi um það hvernig ákvarðanir eru teknar. Og þótt það verði á einhverjum tímapunkti heitur almennur stuðningur við eitthvert málefni, t.d. um að breyta stjórnarskránni, að setja nýja stjórnarskrá og það fari fram ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðsla, t.d. um það, breytir það ekki því að stjórnarskráin hefur sína ferla sem mál þurfa að fara í til þess að hún vinni samkvæmt þeim reglum sem hún sjálf gefur.

 

·                     Hún er allavega ekki góð sú hugmynd sem nú liggur fyrir að koma málinu í þjóðaratkvæðagreiðslu. Ég tel það raunar óframkvæmanlegt að ríkisstjórn færi eftir niðurstöðu ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu um að hafa samningaviðræður við ríkjasamband sem það er algjörlega á móti. ... Það [þingið] náttúrulega getur ekki vísað því til næsta kjörtímabils. Það  er tvískinningur í þessari þingsályktunartillögu [utanríkisráðherra] að gefa einhvers konar vilyrði fyrir því að þetta gerist ekki nema með þjóðaratkvæðagreiðslu, það verði ekki hafnar aftur viðræður. Það finnst mér fullkomlega innantómt og nokkurs konar sýndarmennska.

 

 

·                     Þingmenn eru kjörnir til þess vissulega að standa fyrir ýmsum stefnumálum og þeir gefa ýmis loforð um hvað þeir ætli að gera, en aðalatriðið er að þeir fylgja sinni sannfæringu í því sem þeir taka sér fyrir hendur í þinginu og greiða atkvæði sem samræmist best þeirra sannfæringu. Fyrirmæli frá þjóðinni geta ekki breytt því. Hins vegar væri réttast, og öll lýðræðisríki þau sem hafa lengst náð í þróun beins lýðræðis, þau hafa það fyrirkomulag að þingið vinni einhver málefni og ljúki einhverju lagafrumvarpi t.d., og svo sé það borið undir samþykki þjóðarinnar eftir á, það sé skilyrði að þjóðin þurfi beinlínis að samþykkja það.

Hér er skýrt talað og fram hjá rökum Bjargar Thorarensen verður ekki gengið vilji menn hlíta leikreglum.

 

Ágúst Þór Árnason hefur fylgst með samskiptum Íslands við önnur Evrópuríki í nær þrjá áratugi og dvaldi síðast í Brussel við rannsóknir í byrjun þessa árs. Hann starfar við lagadeild Háskólans á Akureyri og hafði í skýrslugerðinni fyrir hönd Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands yfirumsjón með úttekt á aðildarferlinu og stöðu þessi. Ágúst Þór sagði m.a. í þættinum:

·                                 Margt skiptir miklu máli, m.a. það að í upphafi tíunda áratugarins þá er ljóst að ESB verður að bregðast við hruni múrsins, falli Sovétríkjanna og öðru því sem er að gerast í Mið- og Austur-Evrópu. Það sem gerist þá er að þegar EES-samningunum er lokið, þá fara þeir sem tóku þátt í þeim að átta sig á því að næsta skref verður að taka inn Austur-Evrópuríkin og það mun verða allt annað ferli en það sem gerst hafði allan tímann áður. ... Aðildarferlið er ekki bara hert, því er breytt algjörlega. ... Þetta ferli sem við förum inn í núna, það má segja að við séum seinasta þróaða Vestur-Evrópuríkið sem er að reyna að fara þessa leið. ... Við erum sem sagt að fara í gegnum það sem er hugsað til þess að byggja upp það sem á ensku er kallað „failed state“, sem sagt „mislukkað ríki“. Þetta finnst mér, þegar ég skoða gögnin sem lágu fyrir vorið 2009, þá höfðu þeir sem aðild áttu að máli ekki, held ég, áttað sig nægilega vel á þessu og allar hugmyndir um að ferlið tæki ekki nema eitt og hálft ár. Ég held að um leið og við vorum búnir að leggja fram umsóknina, þá var ljóst, bara 10 dögum seinna segir Fühle [stækkunarstjóri ESB] skýrum orðum að það sé engin styttri leið fyrir okkur. Og það sem við þurfum aðeins að hugsa er, að ef við fáum ekki styttri leið, þá mjög sennilega getum við endurtekið og lent í þeirri stöðu sem við erum í í dag. ... Það sem ég var að benda á er að þegar við sóttum um var undirbúningsvinnan ekki hafin. Við vissum ekki hvað við vorum að fara út í.

 

·                                 Eitt af þeim mjög skýru svörum sem ég fékk í Brussel [nú í ársbyrjun], var að það er ekki pólitísk nauðsyn fyrir ESB að fá okkur inn. Það þýðir að það er enginn þrýstingur þar á sérlausnir fyrir okkur. Við erum innan Schengen, við erum í EES og við erum háþróað ríkt Vestur-Evrópríki. Þannig að það er ekkert, ekki einu sinni norðurslóðavinkillinn sem ýtir neitt á það að Evrópusambandið taki við okkur. Þannig að þær sérlausnir sem er vísað til, þær hafa langflestar gerst fyrir 1994 eða af einhverjum þeim ástæðum sem Evrópusambandið taldi að væru nauðsynlegar til þess að halda einingunni.  Þarna erum við bara fyrir utan, þannig að hugmyndin um sérlausnir, við höfum ekki búið okkur til neitt mat á því hvers við eigum að krefjast og hvers við getum vænst. Það sem ég er að segja: Við erum ekki farin að nálgast þann stað [að geta metið þetta], hvorki akademískt, faglega, tæknilega né samfélagslega.

 

 

·                                 Ég á við það að þetta sé kosningamál, það er að við séum með flokka sem séu tilbúnir til þess að sækja um á grundvelli fylgis síns. Þetta er fyrirkomulagið sem við höfum.

 

Hvar eru menn staddir, þing og þjóð?

 

Sá útdráttur úr viðræðum við fræðimennina Björgu Thorarensen og Ágúst Þór Árnason, sem ég hef leyft mér að vitna hér til, er þess efnis, að fyllsta ástæða er til að almenningur og starfandi stjórnmálamenn leggi við hlustir. Rétt er að rifja upp, að staða þingsályktunar frá Alþingi er stjórnskipunarlega allt annars eðlis en lagafyrirmæla, þar sem undirskrift forseta Íslands er áskilin og hann getur að formi til synjað og vísað þar með viðkomandi máli í þjóðaratkvæðagreiðslu. Ekkert slíkt felst í því ferli sem hér er til umræðu. Björg Thorarensen varar sterklega og með skýrum rökum við því að efna til ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu um framhald viðræðna um aðild að Evrópusambandinu og bendir á, að engin þjóðaratkvæðagreiðsla geti bundið hendur Alþingis við endurupptöku slíks máls. Farvegurinn hljóti að liggja í gegnum stjórnmálaflokkana og almennar þingkosningar. Ágúst Þór Árnason dregur skýrt fram, hvernig íslenskir stjórnmálamenn gengu blindandi til leiks við ákvörðun um að sækja um aðild og að eftir fjögurra ára samningaferli séu Íslendingar fjarri því að geta metið stöðu málsins gagnvart ESB, sem hafi enga ástæðu til að greiða fyrir samningi með sérlausnum Íslandi til handa. Af máli beggja verður m.a. dregin sú ályktun að það sé stjórnmálaflokkanna að móta stefnu í máli sem þessu og leggja hana undir dóm kjósenda í alþingiskosningum. Stjórnmálaflokkarnir geti hvorki skotið sér á bak við meintan þjóðarvilja né ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslur.

 

2. mars 2014

Hjörleifur Guttormsson

Tillagan gæti tekið breytingum

Ráðherraráð ESB: Ísland þarf að samþykkja allan lagabálk ESB

Hinn 12. desember 2012 birtist meðfylgjandi frétt á Eyjunni: "Ráðherraráð Evrópusambandsins ítrekar að Ísland verði að samþykkja og innleiða allan lagabálk Evrópusambandsins við mögulega inngöngu í sambandið." Á þetta minnti Jón Bjarnason í bloggi sínu jonbjarnason.blog.is 25. febr. s.l.

 

Jón benti á að þessi ályktun Ráðherraráðs Evrópusambandsins sem Þorfinnur Ómarsson fréttamaður í Brussel sendi frá sér 12.12. 2012 væri í fullu samræmi við það sem áður hefur komið fram af hálfu æðstu forystu ESB. Jón Bjarnason bætti því við:

 

„Hinsvegar hafa ýmsar undirtyllur bæði hjá ESB í Brussel og hér heima á Íslandi haldið því fram að Ísland geti fengið undanþágur frá  lögum ESB í þessu og hinu. Og enn halda stjórnmálamenn  því fram gegn betri vitund.

 

Málið er því ósköp einfalt, valið er : viljum við ganga í ESB eða ekki og framselja fullveldið eða halda sjálfstæðinu. Um það getum við tekið ákvörðun strax í dag.

 

Ein af forsendum fyrir ESB umsókninni  á sínum tíma var að "kíkja í pakkann" og sjá hvað væri í boði. 

 

Ráðherraráð ESB hefur nú ítrekað tekið af öll tvímæli um að varanlegar undanþágur fyrir Ísland frekar en önnur ríki, eru í raun  ekki til í orðabók ESB. Við getum hinsvegar vafalaust samið um tímabundnar undanþágur í einstökum atriðum.

 

Þeir sem  segjast  í orði vera á móti ESB, en vilja áfram bíða eftir því að kíkja í pakkana frá Brussel, hljóta nú að sjá sig um hönd. Þetta er nákvæmlega það sem stendur í skýrslu Hagfræðistofnunar um stöðu og feril aðlögunarumsóknarinnar. Það er því hárrétt ákvörðun hjá ríkisstjórninni að afturkalla þessa fölsku umsókn. Það er ESB sem ræður hvenær samningum um einstakan kafla lýkur og það er ekki fyrr en fallist hefur verið á kröfur ESB og sýnt hvenær þeir geta verið innleiddar.

 

Umsóknin um inngöngu í ESB, ef hún er send á að vera á sönnum forsendum og að vilja þjóðarinnar, en ekki byggjast á blekkingum og svikum eins og sú sem send sumarið 2009. Þjóðin vill ekki framselja fullveldi sitt og rækilega sýnt hug sinn þar í nýlegum skoðanakönnunum.“

Horfum á það sem sameinar okkur en ekki það sem sundrar

Ekki er vilji til inngöngu í ESB og evran ekki nein töfralausn. Nær er að horfa á það sem sameinar okkur og nýta þau tækifæri sem Ísland hefur í raun, segir Eyþór Arnalds, framkvæmdastjóri í grein sem birtist í Mbl. s.l. fimmtudag.

 

„Sú ákvörðun ríkisstjórnarinnar að draga umsókn Íslands um aðild að ESB til baka er rökrétt og ætti ekki að koma á óvart. Meirihluti þjóðarinnar vill ekki ganga í ESB. Meirihluti Alþingis vill það ekki heldur. Það væri því undarlegur leiðangur að halda áfram samningaviðræðum í þessari stöðu og engum greiði gerður með því að halda uppi væntingum um inngöngu. Því miður er umræðan farin að snúast um persónulegar ávirðingar og lítið fer fyrir málefnalegri umfjöllun um ESB. Margir halda fram evrunni sem lausn efnahagsmála Íslands en slík töfralyf eru ekki laus við aukaverkanir. Í ljósi þess er rétt að fara yfir nokkur atriði sem virðast hafa farið á skjön í umræðunni.

 

Ein helsta röksemdin fyrir inngöngu í ESB er að þá séum við eins og aðrar nágrannaþjóðir okkar. Staðreyndin er sú að nær engin nágrannaþjóða okkar notar evru. Af Norðmönnum, Svíum, Dönum, Bretum, Írum, Færeyingum, Grænlendingum, Kanadamönnum og Bandaríkjamönnum er aðeins ein sem notast við evru og sú hefur verið í miklum fjárhagsvanda. Írar.

 

Önnur röksemd sem gjarnan heyrist er að utanríkisviðskipti okkar séu að mestu leyti við Evrópu og því sé rétt að taka upp evru. Þegar nánar er að gáð kemur í ljós að stærsti hluti útflutnings okkar er í USD og stærsti hluti innflutnings. Þá er vert að geta þess að erlend fjárfesting á Íslandi kemur að afar litlu leyti frá Evrópu. Í iðnaði eru það fyrst og fremst félög í Bandaríkjunum, Ástralíu, Kína og Japan sem eiga stóriðjufyrirtækin. Sagt er að atvinnulífið vilji að Ísland gangi í ESB, en samkvæmt könnun sem Capacent Gallup gerði fyrir SI eru 52,8% félagsmanna andvíg aðild en 33% hlynnt aðild. Því er haldið á lofti að aðild að ESB stuðli að nýsköpun en ég get fullyrt að nýsköpunarumhverfið á Íslandi hefur skilað góðum árangri sem eftir er tekið erlendis.

 

Evrusvæðið er ólíkt Íslandi

 

Ein helstu rökin fyrir evrunni eru stöðugleikinn sem henni fylgir. Nú er það svo að gjaldmiðlar mæla verðmæti en sveiflast gagnvart hver öðrum. Ef við skoðum íslensku krónuna sést að Bandaríkjadalur hefur farið úr 60 krónur í 126 krónur á síðustu 10 árum sem er sveifla um 115%. En hvað um evruna? Sjálf evran fór úr 0,8 í 1,6 USD en það er 100% frávik og því ljóst að gengi hennar er ekki meitlað í stein. Spurningin er; hvaða mynt endurspeglar íslenskan veruleika?

 

Margt bendir til þess að krónan geri það best og önnur vandamál séu hjá okkur en myntin. Árinni kennir illur ræðari segir máltækið. En vilji menn taka upp aðra mynt er eins gott að hún endurspegli hagkerfi okkar sem best.

 

Sagt er að vilji menn sjá örlög þjóða sé best að lesa í aldurssamsetningu þeirra. Þegar þetta er skoðað sést að spár um aldurssamsetningu eru Íslandi í hag miðað við Evrópusambandsríkin. Samkvæmt upplýsingum sem Datamarket hefur tekið saman verða 37% Íslendinga yfir 55 ára árið 2050, en 42% íbúa ESB. Aldursdreifing hefur áhrif á fjárhag fyrirtækja, heimila, lífeyrissjóða og opinberra aðila svo um munar.

 

Sagt hefur verið að hagvöxtur verði meiri á Íslandi í ESB en utan. Hagvöxtur á Íslandi var 3% á árinu 2013 samkvæmt nýjustu tölum Seðlabankans, en -0,4% á evrusvæðinu. Hver er að vaxa? Það eru fá rök og lítill vilji til inngöngu í ESB í þessari stöðu. Nær er að horfa á það sem sameinar okkur frekar en þetta mál sem sundrar okkur. Horfum á tækifærin sem við getum nýtt fyrir Ísland í menntun, skynsamlegri nýtingu auðlinda og aukinni framleiðni. Verum raunsæ og byggjum upp á þeim grunni sem er raunverulegur og þá mun vel vegna.“

Þjóðaratkvæði ekki heillavænlegt

Gerum ekki einfalt mál flókið!

Meirihluti þjóðarinnar er andvígur inngöngu í ESB. Meirihluti Alþingis er andvígur inngöngu í ESB. Ríkisstjórnin er andvíg inngöngu í ESB. Báðir stjórnarflokkarnir eru andvígir inngöngu í ESB. Umsókn um aðild var send án umboðs þjóðarinnar.

 

Hermann Guðmundsson dró þessar grundvallarstaðreyndir saman um ESB-málið og bætti svo við í skýrum og skörpum pistli:

 

„Umsóknin var sett á ís af Samfylkingu fyrir kosningar. Umsóknarferli var hætt fyrir mörgum vikum. Samninganefndin var leyst upp fyrir mörgum vikum.

 

Samfylkingin og Björt framtíð eru með 15 þingmenn eða innan við fjórðung, það eru flokkar sem berjast fyrir aðild en fá ekki mikið fylgi. ESB hefur sagt að ekki sé hægt að vera með óbreytta stöðu til eilífðar.

 

Til að færa stöðuna aftur á upphafsreit hefur ríkisstjórnin ákveðið að draga til baka þá umsókn sem send var án umboðs þjóðarinnar. Þetta telja margir svik en enn fleiri telja þetta efndir á stefnu flokkanna og um leið er fært í letur að ekki verði aftur farið í slíkt ferðalag án þess að þjóðin fái að kjósa um aðildarumsókn.

 

Kannski eru aðildarsinnar mest á móti þeim öryggisventli.

 

Höfum það gott í dag og styðjum við frjálst og fullvalda Ísland sem okkur var fært af forfeðrunum. Helsti óvinur þjóðarinnar er sundurlyndisfjandinn en ekki ESB.“

 

Heimild: mbl.is 25. febr. s.l.

Það verður enginn samningur við ESB í boði meðan þjóð og þing eru andvíg inngöngu

Baráttan gegn afturköllun ESB-umsóknar er sjálfsblekking. Augljóst er að ESB gerir ekki aðildar­samning við ríki, þar sem bæði ríkisstjórn og meiri hluti þings og þjóðar eru andvíg því að ganga inn. Hamagangur ESB-sinna á þingi er því hreinn skrípaleikur.

 

Hávaðinn og stóryrði þingmanna Samfylkingar og Bjartar framtíðar í umræðum um afturköllun aðildarumsóknar með sífelldum svikabrigslum og upphrópunum þar sem varaformaður Samfylkingarinnar kallaði formann Sjálfstæðismanna „helvítis dóna“ eru fyrst og fremst til vitnis um mikla örvæntingu ESB-liðsins á þingi.

 

Samfylkingarmenn þóttust hneykslaðir á því þegar bent var á þá augljósu staðreynd að þegar aðildarumsóknin var samþykkt 16. júlí 2009 með 33 atkvæðum gegn 28, kom skýrt fram í atkvæðaskýringum að þeir 8 þingmenn VG, sem greiddu atkvæði með því að aðildarumsókn yrði send, lýstu sig jafnframt andvíga inngöngu í ESB. Til dæmis sagði Steingrímur J. Sigfússon í skýringu á atkvæði sínu að „það þjóni ekki hagsmunum Íslands að gerast aðili að ESB“ og Árni Þór Sigurðsson lagði áherslu á að „hagsmunum Íslands sé best borgið utan ESB“.

 

Það er því ómótmælanleg staðreynd að í raun var ekki meirihluti fyrir því á Alþingi í júlí 2009 að Ísland gengi í ESB, enda þótt meiri hluti væri fyrir því að sækja um aðild.

 

ESB-liðið á Alþingi hamaðist þó tímunum saman á utanríkisráðherra nú í vikunni gegn því að þessi staðreynd sem blasir við í þingtíðindum frá árinu 2009 sæist aftur á prenti í þingskjali, þar sem ráðherrann gerði grein fyrir tillögu ríkisstjórnarinnar um afturköllun umsóknarinnar, og að lokum kaus ráðherrann að láta prenta þingskjalið upp á nýtt og sleppa því að nefna þessa nöturlegu staðreynd í von um að ESB-liðið gæfi þá þinginu frið til að halda þingstörfum áfram og ráðherrann fengi tóm til að mæla fyrir tillögunni.

 

Að sjálfsögðu er þetta skrípaleikur. En ráðherrann gerði þó rétt í því að fella niður þessa setningu úr greinargerðinni í þeim tilgangi að greiða fyrir þingstörfum.

 

Eins er það með kröfuna um „áframhald viðræðna“. Það er að sjálfsögðu öllum ljóst að þótt ákveðið verði að halda viðræðum áfram mun engu að síður ekkert gerast. Framkvæmdastjórn ESB eyðir ekki tíma sínum í viðræður sem fyrirfram er vitað að engum árangri geta skilað, vegna þess að þeim er ljóst að íslenska þjóðin, þing og ríkisstjórn munu örugglega ekki samþykkja inngöngu í ESB á þessu kjörtímabili og sennilega ekki á komandi árum.

 

Þess vegna er þetta upphlaup um „þjóðaratkvæði um áframhald viðræðna“ bein sjálfsblekking og sýndarmennska. - RA   

68% vilja halda viðræðum opnum

Siðlaust að halda þessum viðræðum og aðlögunarferli áfram

Er það siðlegt af þjóð, sem er andvíg inngöngu í ESB, að sitja við samningaborð með ærnum tilkostnaði fyrir okkur og ESB til þess eins að fiska, hvað hugsanlega kemur upp úr pokanum? Mér finnst það ekki siðlegt. Við eigum að koma hreint fram, sagði Ögmundur Jónasson á þingi í gær.

Við töldum okkur vera í viðræðum, samningaviðræðum en varð fljótlega ljóst að þetta voru aðlögunarviðræður, ferli þar sem íslensk stjórnsýsla var aðlöguð skref fyrir skref að stjórnsýslu Evrópusambandsins.

Forsagan

Ríkisstjórn Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks 2007- 2009 var komin í þrot um áramótin 2008 – 2009 ekki aðeins vegna bankahrunsins og aðdraganda þess og viðbrögðum,  heldur einnig vegna þráhyggju og kröfu Samfylkingarinnar um að sækja um aðild ESB . Í janúar 2009 setti Samfylkingin Sjálfstæðisflokknum skilyrði fyrir áframhaldandi stjórnarsamstarfi:  að Sjálfstæðisflokkurinn styddi umsókn að aðild að ESB.  Því þrefi lauk svo að Sjálfstæðisflokkurinn hafnaði því.  Þá sneri Samfylkingin sér að VG sem var mjög stjórnarþyrst og bauð þeim ríkisstjórnarsamstarf, vafalaust  í þeirri von að VG myndi styðja aðildarumsókn að ESB eins og síðar kom á daginn. Ég vildi alþingiskosningar þá strax í febrúar, þegar ríkisstjórn Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks sprakk.  En því miður fór VG inn í leifar hrunsstjórnarinnar með Samfylkingunni sem aldrei hefði átt að vera.

Stefnuskrá VG í ESB málum var skýr

Gott er að rifja upp hvað stendur í stefnuskrá VG um Evrópusambandsmál

„Samskipti við Evrópusambandið ber að þróa í átt til samninga um viðskipti og samvinnu, m.a. á sviði menntamála, vinnumarkaðsmála og umhverfismála. Hugsanlegur ávinningur af aðild Íslands að Evrópusambandinu réttlætir ekki frekara framsal á ákvörðunarrétti um málefni íslensku þjóðarinnar og er aðild að Evrópusambandinu því hafnað. Hagsmunir fjármagns og heimsfyrirtækja eru í alltof ríkum mæli drifkraftar Evrópusamrunans, miðstýring, skrifræði og skortur á lýðræði einkennir stofnanir þess um of.“

Og áfram segir í málefnahandbók flokksins: „  Áróður um að Ísland geti gengið í ESB en fengið undanþágur frá grundvallarsáttmálum þess er varasamur. Undanþágur eru jafnan hugsaðar til skamms tíma á meðan aðlögun á sér stað. Íslendingar eiga ekki að sækjast eftir sérsamningum heldur axla sömu ábyrgð og önnur fullvalda ríki á alþjóðavettvangi.“

Í samræmi við þessa stefnu og loforð buðum við  þingmenn og frambjóðendur okkur fram vorið 2009  til setu á Alþingi fyrir Vinstrihreyfinguna grænt framboð. Allt hefur þetta reynst satt og rétt sem í stefnuskránni stóð. Og það sem menn  í  „fávisku“ héldu að væri samningaviðræður voru í raun aðildar og innlimunarferli að ESB.

Og við vorum svo sannarlega stolt af formanni VG í sjónvarpsumræðum kvöldið fyrir kjördag  vorið 2009,  þegar hann hafnaði því algerlega  að til greina kæmi að óska eftir viðræðum  um ESB- aðild,  þó Vg  sæti áfram í ríkisstjórn: „Það samrýmist ekki okkar stefnu og við höfum ekkert umboð til þess.“ Sagði formaðurinn skýrt.

Því miður fór það nú á aðra  leið og  hálfum mánuði síðar lagði stjórnarfleyið frá landi með Brussel fyrir stafni og aðildarumsókn sem leiðarljós. Og í framhaldinu klofnaði VG í raun út af ESB umsókninni og því ferli sem þá hófst

Það er því fagnaðarefni að einstakir þingmenn Vg sem þá greiddu atkvæði með umsókn að ESB og studdu þann feril  skulu nú bæði átta sig á og viðurkenna hvílíkt feigðarflan þetta var. Vonandi ber þingflokkur VG gæfu til þess að viðurkenna mistökin sem gerð voru með stuðningi við aðildarumsóknina að ESB vorið 2009 og styðji  tillöguna sem nú liggur fyrir þinginu um afturköllun umsóknarinnar frá 16.júlí  2009. Samfylkingin hefur inngöngu í Evrópusamandið sem sitt eina mál.  Látum hana vera eina um það hugðarefni sitt.

Jón Bjarnason

Viðleitni VG til að afmarka sérstöðu sína

Ólundarleg viðbrögð nokkurra forystumanna VG við tillögu ríkisstjórnarinnar um afturköllun aðildarumsóknar vöktu undrun og reiði meðal fjölmargra stuðningsmanna VG í gær. En tillaga sem VG lagði fram í gærkvöldi er þó spor í rétta átt.

 

Þingflokkur VG veigrar sér við að styðja beinlínis tillögu ríkisstjórnarinnar um afturköllun aðildarumsóknar en leggur til í þess stað að ESB sé tilkynnt að gert hafi verið formlegt hlé á aðildarviðræðum (sem raunar hefur þegar verið gert). Engar líkur eru þó á að stjórnarflokkarnir falli frá því áformi sínu að afturkalla umsóknina enda virðast þeir hafa öruggan meirihluta á þingi fyrir þessari stjórnartillögu.  

 

Það jákvæða við tillögu VG er þó það að í henni er tekið undir þá stefnumörkun að aðildarviðræður verði ekki „teknar upp á nýjan leik nema að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu.“ Að þessu leyti er orðalagið í tillögu VG samhljóða tillögu ríkisstjórnarinnar. Þetta er einmitt það atriði sem Árni Páll, formaður Samfylkingarinnar, æsti sig hvað mest út af og taldi einhvers konar „stjórnarskrárbrot“, sem auðvitað er tómt rugl, því að þessi punktur í tillögum VG og í tillögu stjórnarliða er stefnumörkun Alþingis til framtíðar en er að sjálfsögðu ekki lagasetning og snertir því ekki stjórnarskrá.

 

En jafnframt felst í þessari tillögu VG sú stóra breyting að þingflokkurinn er ekki lengur að tala um að gerður sé samningur við 27 ríki um inngöngu Íslands í ESB og þá fyrst þegar hann liggi fyrir fái kjósendur aðkomu að málinu í þjóðaratkvæði. Þvert á móti er áhersla lögð á það að viðræður verði ekki hafnar að nýju eða samningur gerður nema þjóðin hafi lýst þeim vilja sínum að stefna skuli í þá átt. Því til viðbótar er stefna VG áréttuð í greinargerð:

 

„Stefna Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs er að aðild að Evrópusambandinu þjóni ekki hagsmunum Íslands í heild. Á þeirri stefnu hefur engin breyting orðið.“

 

Þingflokkurinn leggur til að þjóðaratkvæði fari fram um ESB-málið fyrir lok kjörtímabilsins. Þingflokkurinn tekur þó ekki af skarið um það hvernig spurningin í þjóðaratkvæðagreiðslu yrði orðuð. En í greinargerð segir:

 

„Í umræðum um málið hefur komið fram það sjónarmið að rétt væri að leita álits þjóðarinnar á því hvort halda eigi viðræðum áfram og bera samningsniðurstöðu undir þjóðina. Einnig hefur það sjónarmið verið viðrað að réttast væri að spyrja hvort meirihlutavilji sé til þess með þjóðinni að Ísland gerist aðili að Evrópusambandinu og vilji þar af leiðandi að aðildarumsókninni verði haldið til streitu eða hún dregin til baka ef ekki reynist vilji til þess að Ísland gangi í Evrópusambandið.“

 

Enda þótt tillaga VG, sem birt er hér að neðan, sé að sumu leyti ófullkomin og beri þess merki að um málamiðlun sé að ræða, má draga þá ályktun af þeirri staðreynd, að allur þingflokkurinn stendur að flutningi hennar á Alþingi, að VG vilji skilja sig með skýrum hætti frá ESB-flokkunum á Alþingi, Samfylkingunni og Bjartri framtíð. Eins og staða mála er nú eru að vísu engar líkur á að tillagan geti „skapað breiða sátt, óháð afstöðu til ESB-aðildar“ í þinginu, eins og nefnt er í greinargerð með tillögunni.

 

En stóra málið sem varðar tiltrú og traust stuðningsmanna á VG í framtíðinni veltur endanlega á því hvaða afstöðu þingmenn flokksins taka, þegar greidd verða að lokum atkvæði um afturköllun aðildarumsóknar. Spurningin er hvort flokkurinn, sem lýst hefur ítrekað yfir andstöðu við ESB-aðild, greiðir þá atkvæði gegn tillögu ríkisstjórnarinnar um afturköllun aðildarumsóknar eða styður framgang stjórnartillögunnar, helst með beinum stuðningi eða að lágmarki með hjásetu. – RA

 

Tillaga VG er svohljóðandi:

 

„Tillaga til þingsályktunar um formlegt hlé á aðildarviðræðum Íslands og Evrópusambandsins og þjóðaratkvæðagreiðslu um viðræðurnar

 

Flm.: Katrín Jakobsdóttir, Árni Þór Sigurðsson, Bjarkey Gunnarsdóttir,

Lilja Rafney Magnúsdóttir, Steingrímur J. Sigfússon,

Svandís Svavarsdóttir, Ögmundur Jónasson.

 

Alþingi ályktar að gera formlegt hlé á aðildarviðræðum Íslands og Evrópusambandsins og felur ríkisstjórninni að gera Evrópusambandinu grein fyrir þeirri afstöðu. Enn fremur ályktar Alþingi að aðildarviðræðum verði ekki haldið áfram eða þær teknar upp á nýjan leik nema að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu. Alþingi ályktar að efnt skuli til þeirrar þjóðaratkvæðagreiðslu fyrir lok kjörtímabilsins.

 

Greinargerð

 

Alþingi samþykkti 16. júlí 2009 að fela ríkisstjórninni að leggja inn umsókn um aðild Íslands að ESB og að loknum viðræðum við sambandið yrði haldin þjóðaratkvæðagreiðsla um væntanlegan aðildarsamning. Samkvæmt þingsályktuninni skyldi við undirbúning viðræðna og skipulag þeirra fylgja þeim sjónarmiðum um verklag og meginhagsmuni sem fram komu í áliti meiri hluta utanríkismálanefndar (þskj. 249 á 137. löggjafarþingi). Formlegar viðræður hófust um ári síðar á grundvelli þessarar samþykktar Alþingis og höfðu 27 samningskaflar af 33 verið opnaðir um áramót 2012–2013, þar af hafði 11 verið lokið. Auk þess hafði Ísland afhent samningsafstöðu í tveimur köflum til viðbótar.

 

Í ársbyrjun 2013 var hægt á aðildarviðræðum og ákveðið að opna ekki fleiri samningskafla enda óvissa um framhald málsins og þá þegar ljóst að viðræðum yrði ekki lokið á því kjörtímabili. Sérstaklega var vísað til þess að Evrópusambandið hefði dregið að ljúka rýniskýrslu sinni um sjávarútvegsmál mánuðum saman, en það er án vafa sá kafli viðræðnanna sem hvað mesta þýðingu hefur fyrir íslenska hagsmuni. Var málið því metið svo að það þjónaði best hagsmunum Íslands að gera tímabundið hlé fram yfir alþingiskosningar í því augnamiði að ákvörðun um framhald málsins yrði tekið af nýju Alþingi og nýrri ríkisstjórn.

 

Skiptar skoðanir hafa lengi verið meðal landsmanna um hver tengsl Íslands við Evrópusambandið ættu að vera. Sömu sögu er að segja um afstöðu stjórnmálaflokkanna, milli þeirra og innan. Stefna Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs er að aðild að Evrópusambandinu þjóni ekki hagsmunum Íslands í heild. Á þeirri stefnu hefur engin breyting orðið. Eigi að síður telur Vinstri hreyfingin – grænt framboð að framtíðartengsl Íslands og Evrópusambandsins séu eitt af stórmálum íslenskrar utanríkisstefnu sem takast þarf á við og ræða. Það er afstaða flokksins að um sé að ræða stórmál af því tagi sem þjóðin sjálf verði að lokum með lýðræðislegum hætti að taka af skarið um. Í þeim anda er tillaga þessi flutt. Í kjölfar efnahagshrunsins 2008 og fram eftir ári 2009 voru skýrar vísbendingar um vilja kjósenda til að kanna kosti þess og galla fyrir Ísland að gerast aðili að Evrópusambandinu. Endurspeglaðist sú afstaða ítrekað í skoðanakönnunum. Á sama tíma hafa þó flestar skoðanakannanir bent til þess að meiri hluti þjóðarinnar væri andvígur aðild að sambandinu.

 

Allt frá því að málið kom til meðferðar Alþingis vorið 2009 hafa þau sjónarmið verið uppi að rétt væri að leita álits þjóðarinnar í þjóðaratkvæðagreiðslu, m.a. var lagt til á sínum tíma að efnt yrði til tvöfaldrar þjóðaratkvæðagreiðslu, annars vegar um hvort sækja skyldi um aðild og hins vegar um samningsniðurstöðu. Af því varð þó ekki og tillaga um að sækja um aðild hlaut stuðning úr öllum stjórnmálaflokkum sem sæti áttu á Alþingi á síðasta kjörtímabili.

 

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar sem var mynduð eftir alþingiskosningarnar í apríl 2013 var kveðið á um að viðræðurnar við ESB yrðu ekki teknar upp að nýju nema að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu. Enda þótt þau sjónarmið hafi komið fram af hálfu formanna beggja stjórnarflokkanna fyrir kosningar að þeir væri því fylgjandi að slík þjóðaratkvæðagreiðsla færi fram á fyrri hluta kjörtímabilsins var þó ekki kveðið svo fast að orði í stjórnarsáttmálanum. Hann veitir því ekki beina leiðsögn í málinu umfram það sem þar segir beinum orðum.

 

Í vor ákvað utanríkisráðherra að gera hlé á aðildarviðræðunum um ótiltekinn tíma og stöðva frekari vinnu samninganefnda og hópa. Síðsumars lagði utanríkisráðherra fram í utanríkismálanefnd lögfræðiálit þess efnis að ekki væri nauðsynlegt að afla samþykkis Alþingis fyrir þeirri ákvörðun. Skiptar skoðanir eru um hvort ríkisstjórnin geti einhliða vikið ályktun Alþingis til hliðar með þeim hætti og flutningsmenn þessarar tillögu eru þeirrar skoðunar að veigamikil lýðræðisleg rök hnígi að því að ráðherra geti ekki farið í bága við þingsályktanir sem varða mikilsverð utanríkismál og samskipti við aðrar þjóðir eða alþjóðastofnanir nema að fá fyrst fram skýra afstöðu þingsins þar um.

 

Nú hefur verið lögð fram stjórnartillaga um að slíta aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Athygli vekur að tillagan kemur fram áður en umræðu um skýrslu Hagfræðistofnunar um stöðu Evrópusambandsmálsins er lokið. Á fyrri stigum höfðu talsmenn núverandi ríkisstjórnar ítrekað sagt að ekki væri tímabært að taka ákvörðun um málið fyrr en umrædd skýrsla væri fram komin. Telur ríkisstjórnin bersýnilega enga þörf á gagngerri umræðu um ESB-skýrsluna og ómerkir þannig fyrri orð. Það bendir til þess að ríkisstjórnin kæri sig ekki um ítarlega og vandaða umfjöllun um málið.

 

Úr því sem komið er mun niðurstaða ekki fást um tengsl Íslands við Evrópusambandið á hvern veg sem er nema þjóðin taki afstöðu til málsins í þjóðaratkvæðagreiðslu. Ugglaust hefði verið affarasælast að bera spurninguna um upphaf viðræðna undir þjóðina á sínum tíma en miðað við stöðu málsins nú og yfirlýsingar forustumanna stjórnmálaflokkanna hefði mátt telja víst að almennur stuðningur væri við það að leita eftir ráðgefandi áliti þjóðarinnar um framhald málsins. Í umræðum um málið hefur komið fram það sjónarmið að rétt væri að leita álits þjóðarinnar á því hvort halda eigi viðræðum áfram og bera samningsniðurstöðu undir þjóðina. Einnig hefur það sjónarmið verið viðrað að réttast væri að spyrja hvort meirihlutavilji sé til þess með þjóðinni að Ísland gerist aðili að Evrópusambandinu og vilji þar af leiðandi að aðildarumsókninni verði haldið til streitu eða hún dregin til baka ef ekki reynist vilji til þess að Ísland gangi í Evrópusambandið. Með því að leggja málið formlega til hliðar að sinni, en sammælast jafnframt um að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu fyrir lok kjörtímabilsins, þannig að leiðsögn þjóðarinnar í málinu liggi fyrir við næstu reglulegu alþingiskosningar, er þess freistað að taka málið úr þeim átakafarvegi sem það hefur verið í og um leið komið til móts við ólík sjónarmið.

 

Flutningsmenn telja að samskipti Íslands og Evrópusambandsins standi á nokkrum tímamótum. Evrópusambandið er óumdeilanlega mikilvægur samstarfsaðili Íslands á fjölmörgum sviðum. EES-samningurinn sem Ísland hefur verið aðili að í um 20 ár er umfangsmikill og nær til fjölmargra málasviða og hafa skuldbindingar þjóðarinnar samkvæmt honum orðið æ meiri í tímans rás, án þess að þjóðin hafi nokkru sinni verið spurð um afstöðu til hans. Í honum felst umtalsvert framsal ríkisvalds og nýjar ákvarðanir reyna í vaxandi mæli á þanþol stjórnarskrárinnar gagnvart honum. Þá á Ísland í umfangsmikilli samvinnu á grundvelli Schengen-samstarfsins sem sömuleiðis er því marki brennt að þjóðin hefur ekki tekið afstöðu til þess sérstaklega. Núverandi ríkisstjórn er andvíg aðild Íslands að Evrópusambandinu en hefur kveðið á um að ef halda eigi viðræðum áfram verði það einungis gert að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu. Þjóðaratkvæðagreiðsla um framhald málsins á einnig vaxandi hljómgrunn meðal stjórnarandstöðuflokkanna. Skoðanir um málið eru afar skiptar meðal þjóðarinnar ef marka má skoðanakannanir. Að öllu þessu virtu er sanngjarnasta málsmeðferðin og sú sem ætti að geta skapað breiða sátt, óháð afstöðu til ESB-aðildar, að gera formlegt hlé á aðildarviðræðunum þannig að þær verði þá ekki viðfangsefni núverandi ríkisstjórnar, en jafnframt að efna heit, m.a. forustumanna núverandi ríkisstjórnar, um aðkomu þjóðarinnar að ákvörðun um framhald málsins. Með því að stefna að slíkri þjóðaratkvæðagreiðslu fyrir næstu alþingiskosningar getur þjóðin veitt leiðsögn sína og stjórnmálahreyfingarnar tekið mið af henni við myndun næstu ríkisstjórnar.“

 

Þessi tillaga er hugsuð sem framlag til að finna málinu ábyrgan og ásættanlegan farveg fyrir sem allra flesta án tillits til efnislegrar afstöðu til aðildar að Evrópusambandinu. Með þessu móti ætti einnig að vera unnt að skapa festu og traust í samskiptum Íslands við Evrópusambandið sem þrátt fyrir allt er einn mikilvægasti samstarfsaðili Íslands á alþjóðavettvangi. Flutningsmenn tillögunnar leggja áherslu á að fram að þjóðaratkvæðagreiðslu starfi þverpólitískur hópur þingmanna allra stjórnmálasamtaka að upplýstri umræðu um málið og til undirbúnings atkvæðagreiðslunni.

Orðalag vó að æru þingmanna