Meiri gallar en kostir fylgja afsali eigin gjaldmiðils og upptöku evru

Á Íslandi er hagvöxtur og atvinna á uppleið og viðskiptahalli horfinn, en í vandræðalöndum evrunnar er þessu þveröfugt varið. Kostirnir við að halda í eigin gjaldmiðil eru ótvíræðir og jafnframt hafa  gallarnir við að sameinast evrusvæðinu aldrei verið eins augljósir og nú.

Tímaritið Vísbending undir ritstjórn Benedikts Jóhannessonar birtir grein á forsíðu fyrir rúmri viku síðan undir heitinu „Hvað kostar að hafa krónuna?“ Þar eru rakin nokkur atriði, m.a. úr skýrslu Seðlabanka Íslands frá því síðasta haust, en nær einungis þau sem gætu bent til ókosta við að hafa eigin mynt. Það er nánast ekkert fjallað um ókostina við hugsanlega evruupptöku eða kostina við krónuna.

S.l. sunnudag, 9. júní var svo áróðri Benedikts fyrir upptöku evru svarað með markvissum hætti í grein á bloggsíðunni heimssyn.blog. is undir fyrirsögninni: „Hvaða hagur er af krónunni?“

Vitnað er til orða Benedikts ritstjóra sem benti á í grein sinni að útilokað væri að taka upp annan gjaldmiðil nema verðbólga væri svipuð hér á landi og á heimasvæði þess gjaldmiðils sem ætlunin er að taka upp. Síðan segir í grein Heimssýnar:

„Þarna hittir ritstjórinná vissan hátt naglann á höfuðið og vísar óbeint til þess grunnvallarvanda sem evrusvæðið á við að glíma. Þar hefur verðbólga verið með ólíkum hætti, t.d. í Þýskalandi og á svokölluðum kjarnasvæðum evrunnar annars vegar og á jaðarsvæðunum hinsvegar. Það er ein helsta ástæðan fyrir mismunandi samkeppnisstöðu, misvægi í utanríkisviðskiptum ríkjanna og mismunandi eigna- og skuldaþróun. Það má telja nokkuð víst að verðbólga yrði með öðrum hætti hér á landi en í öðrum evrulöndum ef við yrðum með evru og það myndi skapa vissa erfiðleika. Ritstjórinn virðist hins vegar snúa blinda auganu að þeim þætti.

Önnur  fullyrðing sem evrusinnar jafnan viðhafa er sú að krónan sé ónýt sem gjaldmiðill. Því er til að svara að þrátt fyrir fjármagnshöft hér á landi í kjölfar fjármálakreppunnar þá finnur almenningur og langflest fyrirtæki lítið fyrir höftum og krónan virkar alveg ágætlega sem greiðslumiðill, meira að segja betur en evran á Kýpur þar sem sparifé fólks er í höftum.Vissulega eru ýmsir fjárfestar heftir nú, sem áður gátu flutt fé á milli landa, en kostnað þeirra verður að vega á móti þeim ábata sem almenningur hefur af þeim stöðugleika sem fjármagnshöftin veita eftir ólgusjó fjármálakreppunnar.

Skiptakostnaður við krónuna er óverulegur

Þá er komið að efnisatriðunum. Fyrst talar ritstjórinn um að svokallaður skiptakostnaður við krónuna, þ.e. að þurfa að skipta úr einni mynt yfir í aðra, sé á bilinu 5-15milljarðar króna. Hér má minna á, eins og fram kemur í nýlegri gjaldmiðlaskýrslu Seðlabankans, að skiptakostnaður af þessu tagi hefur víðast hvar minnkað veruleg á síðustu áratugum. Þegar Danir höfnuðu evrunni í þjóðaratkvæðagreiðslu fyrir nokkrum árum var það meðal annars vegna þess að þeir töldu þennan kostnað vera svo óverulegan að hann skipti engu máli þegar metið væri hvort taka ætti upp evru eða ekki. Auk þess er þetta ekki nettókostnaður sem þarna er reiknað með, heldur brúttó. Skiptikostnaður vegna viðskipta er nefnilega um leið tekjur fyrir aðila í innlendri fjármálastarfsemi, þannig að nettókostnaður fyrir samfélagið er miklu minni – og líklega það lítill að hann skiptir ekki máli.

Annað atriði sem ritstjóri Vísbendingar nefnir er að krónan sé hindrun á erlenda fjárfestingu. Vissulega getur smæð hagkerfis og lítt útbreiddur gjaldmiðill haft sín áhrif. Það hefur þó ekki komið í veg fyrir áhuga ýmissa erlendra aðila á að fjárfesta hér í framleiðslufyrirtækjum, landi og hlutabréfum í gegnum tíðina. Vissulega mætti fjárfesting vera meiri hér sem stendur, en of mikil fjárfesting gæti líka komið okkur í koll eins og við sáum á uppgangstímum fyrir bankakreppuna þegar lánsfé var almennt ódýrt um allan heim vegna of lágra vaxta.

Utanríkisviðskipti í nokkrum evrulöndum hafa verið í kreppu

Þriðja atriðið sem ritstjórinn nefnir er að utanríkisviðskipti gætu aukist um 70 milljarða króna með því að hafa evru.  Ekki kemur fram hvort hér ætti að vera um nettóaukningu að ræða eða hvort höfundur reikni með að framleiðsluvörur væru fluttar milli landa til að bæta við örlitlu skrefi í framleiðslunni og flytja svo aftur út til þess að fullvinna annars staðar, líkt og er einkennandi fyrir Holland og Belgíu, þar sem utanríkisviðskipti mælast brúttó meira en landsframleiðslan. Slíkt væri ótrúlegt miðað við fjarlægð Íslands frá öðrum löndum. Auk þess má í þessu samhengi minna á að útflutningur hefur minnkað hlutfallslega frá ýmsum jaðarsvæðum evrunnar og þau átt við þrálátan viðskiptahalla að glíma. Það sýnir að varasamt er að nota hrá líkön í hagfræði til að reyna að spá fyrir um þróun að þessu leyti.

Fjórða atriðið sem ritstjórinn nefnir er að með evru fengjum við lægri raunvexti. Það kann að vera að raunvextir yrðu eitthvað lægri, en í því sambandi má minna á að vextir og verðbólga, og þar með raunvextir, eru með mjög misjöfnu móti á evrusvæðinu. Trúin var sú fyrir upptöku evrunnar að vextir og verðbólga, og þar með raunvextir, myndu leita í sama farið. Þetta virtist vera að gerast um það leyti sem evran var tekin upp og fyrst á eftir, en síðustu árin fyrir fjármálakreppuna og síðustu ár hefur þróunin verið í ólíka átt þannig að raunvextir hafa verið með ólíku móti. Auk þess má benda á að hér gildir það sama og er varðandi skiptakostnað vegna gjaldmiðils, að kostaður eins er að jafnaði tekjur annars, þannig að nettókostnaðurinn fyrir samfélagið er væntanlega mjög lítill, ef nokkur.

Ýkjur 

Með því að leggja saman ýktar tölur um kostnað vegna ofangreindra atriða fær ritstjóri Vísbendingar út álitlega summu sem ýmsir fjölmiðlar og bloggarar hafa endurómað síðustu daga. Ritstjórinn gerir sig þó ekki aðeins sekan um að ýkja mögulegan kostnað við krónuna, heldur lítur hann algjörlega fram hjá þeim hag sem af henni er.  Til dæmis gerir sjálfstæð mynt það að verkum að við þurfum ekki hér á landi að lækka nafnlaun starfsmanna með sama hrikalega hættinum og gert hefur verið í nokkrum evrulöndum, og auk þess að reka stóran hluta starfsmanna. Krónan hefur í leiðinni gert það að verkum að viðskiptahallinn hefur horfið og að við höfum nú afgang af venjulegum viðskiptum til að greiða af okkar erlendu skuldbindingum. Hún gerir það í leiðinni að atvinna er að vaxa. Værum við með evru hefði viðskiptahalli að líkindum verið mun stærra vandamál, hér væri minni hagvöxtur og minni atvinna. Það þarf varla að minna á að í sumum jaðarlöndum evrusvæðisins er atvinnuleysi um 28% og um helmingur yngstu aldurshópanna á vinnumarkaði er án atvinnu.

Sjálfsagt kemur að því að Vísbending fjallar einnig um hag okkar Íslendinga af því að hafa krónuna sem sjálfstæðan gjaldmiðil. En spurningin er bara hvort ritstjórinn, sem er einn helsti talsmaður þess hér á landi að Ísland eigi að taka upp evruna, hafi nokkurn áhuga á slíku?

En svo vikið sé að spurningunni í upphafi þá er svarið það að hagur af krónunni er m.a. sá að hér er hagvöxtur og atvinna á uppleið og viðskiptahalli er horfinn á meðan þessu er þveröfugt varið í vandræðalöndum evrunnar. Við erum líka frjáls af því að stýra okkar málum á sjálfstæðan hátt, t.d. er varðar úrvinnslu skulda- og eignamála bankanna, en þurfum ekki að lúta forræði ESB í þeim efnum. Það munar um það.“

„Við gerum þetta með okkar hætti“

Athugasemdir

[Teitur Atlason (IP-tala skráð) 16.6.2013 kl. 10:09]

Hver skrifar þetta?

[Jón Frímann Jónsson, 16.6.2013 kl. 14:28]

Þessi grein er óttalegt bull. Það er mikill kostnaður af íslensku krónunni, og enginn í Evrópu skiptir íslensku krónunni nema að taka verulega áhættu. Það er auðvitað hægt að kaupa íslensku krónuna í ákveðnum bönkum (Fönex sem dæmi), en það er hvorki ódýrt eða einfalt.

Síðan má benda á það að hagvöxtur er í mörgum evru-ríkjum, þetta er auðvitað mismunandi milli ríkja vegna þess að þau reka öll mismunandi efnahagsstefnur. Verst er ástandið auðvitað í Grikklandi, en sá vandi er heimatilbúinn og kemur evrunni ekkert við.

Lettland mun taka upp evruna þann 1. Janúar 2014, http://en.wikipedia.org/wiki/Latvia_and_the_euro

Þrátt fyrir frekar slæma efnahagskreppu þar í landi.

[Flowell (IP-tala skráð) 16.6.2013 kl. 17:57]

Það sem Benedikt skrifaði stenst ekki nána skoðun og er þvæla séð frá hagfræðilegu sjónarmiði.

[Marteinn Unnar Heiðarsson, 17.6.2013 kl. 08:48]

Jón Frímann menn einsog þú geta varla verið með réttu ráði þegar þeir eru að líkja okkur saman við Lettland,við erum ríkust þessara þjóða sem eru í ESB af bæði náttúru og sjávarauðlindum og tala nú ekki um vatnið en hefðum eingöngu 0,06% vægi innan ESB þingsins.Það er alveg á hreinu að evran er ekki að gera neinu landi þarna gott og það eina sem hún hefur gert er að auka atvinnuleysi því þessi lönd geta ekki fellt gengið til að bjarga sér og það eina sem ESB hefur gert til að hjálpa þessum löndum er að skipa þeim að selja ríkiseigur og segja upp starfsfólki og þá muni þeir lána þeim peninga og til hvers?jú til þess að fjármagnseigendur fái örugglega sitt en ekki er lánað til að reyna að koma þessum löndum úr krísunni.Jón Frímann það er ekki spurning heldur bara hvenær fyrsta landið gefst uppá þessari kúgun af hálfu ESB og segir skilið við þetta bandalag og þá er spilaborgin hruninn og þar með ESB líka.Og að reyna að telja okkur trú um að okkur sé best borgið þarna inni sýnir algjöra vanþekkingu á þessum málum eða heimsku nema þá aðrir hagsmunir búi þar að baki sem ekki komi þjóðinni vel.Þetta lýðræðislausa bandalag eigum við að forðast einsog heitan eldinn......

[Jón Kristinsson (IP-tala skráð) 17.6.2013 kl. 10:21]

Hver vill hafa gjaldmiðil sem hvergi er hægt að skipta í öðrum löndum?Jafnvel í Færeyjum er það ekki hægt.Allir ættu að vita að Færeyingar hafa alla tíð verið okkur jákvæðir.Segir það ekki sína sögu, þegar jafnvel þeir treysta sér ekki til skipta þessum gervipeningum okkar.Þetta hef ég upplifað sjálfur.