Myndir frá Ungverjalandi

Útifundur var haldinn í Búdapest 13. janúar til að mótmæla kynþáttafordómum, aðskilnaði og hatursáróðri. Tilefnið var hatursfull skrif Bayers Zsolts um sígauna.

 

 

 

Á jólaföstu flutti útvarpið rás 1 tónleika alþjóðlegu friðarsveitarinnar til minningar um stofnandann, Sir Georg Solti György (1912-1997). Styrjaldir og byltingar 20. aldar efldu með honum hugsjón um frið, hljóðfæraleikarar úr 40 þjóðlöndum léku í friðarsveit hans. Ósk hans var sú að stjórnmálamenn heimsins, til vinstri og hægri, hlýddu þeim hljómi.

 

Gyðingar og sannir Ungverjar

 

Hljómsveitarstjórinn György Solti var af kynkvísl gyðinga í Búdapest. Upprennandi tónsnillingur þurfti hann að flýja land undan ákvæðum nýsettra þjóðernislaga, þá var komið undir heimsstyrjöld sem Solti þreyði í Sviss. Eftir stríð tók við einstæður stjórnandaferill sinfóníuhljómsveita í full fimmtíu ár víða um heim. En aldrei byrjaði til heimalandsins. Samt kaus hann sér leg í ættborg sinni, þar hvílir hann við hlið tónskáldsins Béla Bartók sem lést í útlegð á lokaári stríðsins.

 

Tíminn líður, nú verður æ ólíklegra að mannvinir og friðarsinnar af tagi þeirra Soltis og Bartóks kjósi að snúa dauðir heim til Búdapestar úr þvingaðri eða sjálfvalinni útlegð til að hvíla í ungverskri mold. Borgin ymur af taktföstu fótataki fánum veifandi múgs sem skanderar: »Gula stjörnu á gyðinga. Gyðingana í gasið.« Slíkt hefir ítrekað gerst, nú síðast í kjölfar vináttulandsleiks Ungverjalands og Ísraels í knattspyrnu sumarið 2012. Lögreglan aðhefst ekki, stjórnvöld biðjast ekki afsökunar.

 

Nóbelshöfundurinn Imre Kertész, gyðingur sem ritaði um helför sína, treystir sér ekki til að búa í Búdapest lengur heldur kýs að eyða ellidögunum í Berlín. Hann hefir ánafnað þýskri stofnun skjalasafn sitt.

 

Einn helsti formælandi stjórnarandstöðuflokksins Jobbik á þinginu í Búdapest, Márton Gyöngyösi, krafðist þess í nóvember 2012 að stjórnvöld gerðu lista um alla gyðinga í opinberu starfi. Fólki hnykkti við, á aftur að setja gyðingalög? Að vísu varð Rogán, þingflokksformaður stjórnarflokksins Fidesz, til að taka undir mótmæli en forsætisráðherrann Viktor Orbán þagði þunnu hljóði.

 

Eru sígaunar mennskir?

 

Á nýársnótt síðustu kom til áfloga milli hópa drukkins roma-fólks (sígauna) í smábænum Szigethalom skammt suður af Búdapest. Hnífar voru á lofti og tveir náungar þjálfaðir í bardagaíþróttum stungnir en ekki til ólífis. Þetta varð Gábor Vona, formanni Jobbik-flokksins, tilefni til gleiðgosalegra yfirlýsinga um óþverrana sem ekki skirrðust við manndráp og boðaði að hann mundi efna til fjöldafundar í bænum með óeirðaliðssveitum sínum.

 

Þetta var eins og við manninn mælt. Einn helsti vígamaður orðsins í hópi Fidesz-manna, eins konar óopinber formælandi stjórnarflokksins og náinn vinur forsætisráðherrans allt frá æskudögum, blaðamaðurinn Zsolt Bayer, brást snarlega við í ungverska fréttablaðinu og dró hvergi af sér að komast upp að hægri síðunni á Vona í því skyni að draga vind úr seglum hans:

 

»Umtalsverður hluti sígauna er ófær um að lifa í samfélagi manna. Þeir eru skepnur og haga sér sem skepnur. Þessir sígaunar eru ófærir um nokkur þau samskipti sem mannleg geta talist. Í mesta lagi að sundurlaus hljóð brjótist fram úr dýrslegum hvoftinum, það eina sem hann skilur í sinni aumu tilveru er endurgjaldshöggið. Að umbera og skilja, það á ekki við heldur harka og hefndir.«

 

Það verður að segjast Ungverjum til hróss að margir létu til sín heyra og fordæmdu blaðamanninn. Meira að segja dómsmálaráðherrann Navracsics kvað svona tal ólíðandi og Bayer ætti ekki heima í flokknum Fidesz. Að vísu er ráðherrann sá talinn standa höllum fæti og blaðafulltrúi Fidesz flýtti sér að segja að Bayer hefði ritað grein sína sem prívatpersóna en ekki sem flokksfélagi og því mundi flokkurinn ekkert aðhafast. Og forsætisráðherrann þagði sem fastast. Hann veit sem er að hann á í atkvæðakapphlaupi við Jobbik.

 

Fidesz og ESB

 

Í vetur var sýnd í þýsku sjónvarpi heimildamynd um Ungverjaland og spurt: Er landið lýðræðisríki eða á leið til harðstjórnar? Blaðamaðurinn Sugárka Sielaff frá Hamborg stóð fyrir myndinni; hún virðist ungversk að uppruna ef marka má nafnið. Í kynningartexta segir:

 

»Í apríl 2010 vann þjóðernis-íhaldssami stjórnmálaflokkurinn Fidesz þingkosningar með dæmalausum tveggja þriðju meirihluta. Viktor Orbán forsætisráðherra hóf að umbreyta landshögum á róttækan hátt. Áhrifastöður í menningarmálum, stjórnsýslu og opinberum fjölmiðlum voru mannaðar ríkisstjórnaráhangendum. Ný stjórnarskrá og íþyngjandi fjölmiðlalög urðu ádeiluefni um alla Evrópu. Fidesz-stjórnin kyndir undir völd sín með þjóðlegum tilfinningum. Nýja stjórnarskráin skírskotar til Guðs, kórónu og föðurlands. Útlönd eru sett í óvina tölu.«

 

Í myndinni er að hætti ESB-trúrra Þjóðverja mjög á því hamrað að Fidesz og forsætisráðherrann fjandskapist út í Evrópusambandið en þar standi menn vörð um lýðræði þjóðanna. Að mínu viti eru það innantóm orð, Ungverjar lúta efnahagsveldi ESB, reglur þess eru lög í landinu. Orbán stýrir flokki sínum á innlendum valdapólitískum forsendum, hann veit að ungverskt efnahagslíf er að verulegum hluta í höndum útlendinga og honum dettur síst í hug að blaka við stöðu þeirra. Alþjóðasinnar sem svo nefna sig guma mjög af lýðræðiselsku ESB en í reynd lætur Orbán ekki truflast af slíku hjali við að efla sjálfan sig og flokksræði Fidesz. Gerir gælur á báða bóga.

 

Illska og gæska með Ungverjum

Höfundur heimildamyndarinnar telur að »Evrópa« láti evrukreppu trufla sér sýn á hættuna sem álfunni stafi af pólitískri einsleitni og öfgum meðal Ungverja. Fleiri taka nú í svipaðan streng. Á alþjóðaminningardegi helfararinnar, 27. janúar, efndi borgarstjórn Rómaborgar og samtök gyðinga til útifundar við hringleikahúsið forna, Colosseum. Í ávarpi dagsins var ungverski Jobbik-flokkurinn fordæmdur vegna ógnandi orða og gerða gegn gyðingum. »Hví bendum við á Ungverjaland? Vegna þess að þar fara nasistar um hömlulaust.« Yfirborgarstjórinn Gianni Alemanno sagði í ræðu sinni að sjálfsforræði þjóða mætti ekki ganga á æðri þjóðfélagsleg gildi mannkynsins. Að kveldi minningardagsins var Colosseum myrkvað til að fylgja eftir alvöru málsins.

 

Skáldsaga Eiríks Arnar Norðdahls, Illska, hefir að vonum fengið góðar viðtökur og höfundur verðlaunaður. Hann fjallar meðal annars um það hvernig mannvonska getur grafið um sig í hugskoti fólks. Og leitt til skelfilegra verka. Að ýmsu breyttu mætti flytja frásögu Eiríks Arnar frá Eystrasaltinu suður til Ungverjalands. Jafnaðarlega er þarflaust í lýðræðisþjóðfélagi að hengja vonskuna á tiltekna stjórnmálaflokka, skiptingin milli gæsku og illsku fer eftir öðrum brautum en flokkspólitík. Það er fjarri lagi að ungverski flokkurinn Fidesz eigi sér þá hugsjón að koma gyðingum í hel og slátra sígaunum á almannafæri. Enda flokkurinn ekki trúfélag. Öðru máli kynni að gegna um fólk sem ánetjast Jobbik. Sá flokkur hefir faðmað guðspjall þeirra varmenna sem biðu ósigur í heimsstyrjöldinni síðari. Og þar er lýðræðið ekki í fyrirrúmi né virðing fyrir mannhelgi. Frjálslyndir, og þar með fjöldi Fidesz-liða, snúast öndverðir gegn rísandi öldu kynþáttahyggju því að sporin hræða. Þeir óttast hvað af því getur hlotist að sýna mannhatri umburðarlyndi.