Ákvarðanataka í Fjarskanistan

Fjarlægð er ekki aðeins mæld í vegalengdum heldur einnig í því hversu auðvelt er að nálgast það sem þar, í fjarskanum, er að finna. Þótt Brussel sé ekki í ýkja langri fjarlægð frá Reykjavík og enn skemur frá Fljótshlíð eða Djúpavogi, þá er leiðin þangað óralöng, fyrir þann sem vill hafa áhrif á þær ákvarðanir sem teknar eru af ESB, eða einfaldlega að fá að vita hvaða ákvarðanir eru teknar og hvers vegna. Það er engin tilviljun að þúsundir og allt upp í tugþúsundir lobbíista* eru í fullu starfi við að reyna að hafa áhrif á ákvarðanir sem teknar eru innan ESB og fjársterkir hagsmunaðilar eru í bestri aðstöðu til þess. Harðra hagsmuna kapítalískra stórfyrirtækja er ógnarvel gætt. Fyrir utan hversu ógeðfelld þess konar stjórnsýsla er og býður heim spillingu þá er hún svo ógagnsæ að lýðræðinu er ógnað. Unnt er að taka urmul af ákvörðunum í skjóli alls konar regluverks, síðurnar sem hægt er að vísa til skipta eflaust mun stærri tölum en fjöldi lobbíista.

Ég var spurð um það fyrir skömmu hver væri aðalástæðan fyrir því að ég væri andsnúin aðild Íslands að ESB. Eins og oft þegar slíkum spurningum er varpað fram, þá er það svar sem fyrst kemur á varirnar, það sem skiptir mestu máli. Í mínu tilfelli var svarið: Fjarlægðin frá valdinu, ógagnsæi í ákvarðanatöku og ólýðræðislegt skrifræði sem gagnaðist fyrst og fremst hinum stóru og sterku (stórfyrirtækjum og valdablokkum). Eftir því sem valdið er fjarlægara og ákvarðanataka ógagnsærri eru áhrif þeirra sem ekki hafa mikil völd fyrir minni. Til dæmis hafa allar rannsóknir sýnt að áhrif kvenna minnka eftir því sem fjarlægðin frá valdinu er meiri. Ógagnsæi í ákvarðanatöku býður upp á alls konar möguleika til klækja. Hver vissi til dæmis að framkvæmdastjórn ESB gæti með beinum hætti ákveðið að ,,eiga aðild að Icesave-málaferlunum“? Það var sannarlega ekki henni að kenna að dómurinn féll Íslandi í vil. Í mars á síðastliðnu ári bárust fréttir inn á fréttastofur og vefmiðla á Íslandi að ESB hefði ákveðið að eiga aðild að Icesave málinu og þessar skýringar gefnar:

Samkvæmt reglum um meðferð mála fyrir EFTA dómstólnum má framkvæmdastjórn ESB, sem og hvert og eitt aðildarríki ESB og EFTA, taka þátt í málarekstri fyrir dómstólnum með tvennum hætti. Annars vegar með því að senda dómstólnum athugasemdir vegna þess máls sem er til úrlausnar og hins vegar með því að fá aðild að málarekstrinum sjálfum.

Samkvæmt frétt RÚV er fyrri leiðin nokkuð algeng, en mun sjaldgæfara er að þriðji aðili krefjist aðildar að dómsmálum. Áður en frestur til að krefjast aðildar að Icesave-málinu rann út fór framkvæmdastjórn Evrópusambandsins fram á að fá aðild að því og styðja þannig við ESA í málarekstrinum gegn Íslandi.

Eins og vænta mátti hefur verið spurt hvernig það mátti vera að ESB gat einhliða ákveðið að blanda sér í málið og jafnvel hvers vegna. Á Evrópuvefnum, sem á að vera upplýsingaveita um Evrópusambandið og Evrópumál, er að finna langt svar á tenglinum hér að neðan en ég læt mér nægja að birta brot úr því svari, þeir sem vilja skoða meira geta smellt á slóðina hér að neðan.

http://evropuvefur.is/svar.php?id=62414

Ákvörðunin ber þess vitni að framkvæmdastjórnin telur sig hafa hagsmuna að gæta í málinu. Niðurstaða dómsins varðandi túlkun tilskipunarinnar um innstæðutryggingar getur haft víðtæk áhrif á evrópskan fjármálamarkað eftir því hver hún verður. Þar að auki hefur verið tekist á um endurskoðun umræddrar tilskipunar innan stofnana Evrópusambandsins á undanförnum árum og sér ekki fyrir endann á því ferli. Túlkun EFTA-dómstólsins á tilskipuninni er líkleg til að geta haft áhrif á endurskoðunina sem og þann hátt sem aðildarríkin munu hafa á innleiðingu nýju tilskipunarinnar.

Mér finnst það umhugsunarefni að framkvæmdastjórn ESB geti ákveðið hvaða málum hún reynir að stjórna með beinni íhlutun og hvernig það er ákveðið. Þetta er aðeins eitt dæmi en varla er hægt að ætla að það sé undantekning, heldur líklegra að það sé regla en leiðirnar að því marki séu ótal margar.

-ab

*Deilt er um tölu þeirra sem eru í fullu starfi sem lobbíistar gagnvart ESB eingöngu, en algengast er að telja þá um 15.000 en rök hafa einnig verið færð fyrir því að þeir séu nær 30 þúsundum.  

Athugasemdir

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 31.1.2013 kl. 14:31]

Þetta er nákvæmlega rétt að mínu mati, þess vegna sérstaklega vil ég ekki að Ísland dragist inn í þetta apparat.  Hér er nóg spilling fyrir, þó við felum hana ekki í lobbýistum og margmenni.

[Valdimar Samúelsson, 31.1.2013 kl. 20:58]

Ég tek undir þetta líka en við munum ekkert vita um lög fyrr en þau eru skollin á.

[Ásmundur (IP-tala skráð) 1.2.2013 kl. 10:57]

Elle, ef þú ert svona sannfærð um þetta komdu með hlekk á þessar upplýsingar.

Það er erfiðara að biðja mig að koma með hlekk. Það væri eins og að biðja saklausan mann um að koma með hlekk um að hann hafi ekki framið glæp.

ESB-ríkin eru fullvalda réttarríki. Ríki bera að sjálfsögðu ekki ábyrgð á skuldum einkafyrirtækja nema þau hafi sjálf ákveðið að veita slíka ábyrgð.

Lánveitendur geta hins vegar sett skilyrði fyrir lánveitingum. Það á jafnt við um einstaklinga, fyrirtæki og ríki. Þannig geta fjármálastofnanir sett skilyrði fyrir ríkisábyrgð á lánum til banka í vanda.

Þetta á að sjálfsögðu ekkert frekar við um ESB-ríki en önnur ríki.

Munurinn á Íslandi og Írlandi er ekki sá að Ísland hafi valið aðra leið en Írar. Bæði reyndu þau allt sem þau gátu til að bjarga bönkunum.

Ísland fékk hins vegar ekki nauðsynlega lánafyrirgreiðslu. Þess vegna var hrun íslenska fjármálakerfisins óhjákvæmilegt.

ESB-ríkin eru fullvalda ríki eins og hér má sjá um Danmörku. Danir segja reyndar að ESB-aðildin hafi veitt fullveldi þeirra aukinn slagkraft:

Danish foreign policy is based on its identity as a sovereign nation in Europe. As such its primary foreign policy focus is on its relations with other nations as a sovereign independent nation. Denmark has long had good relations with other nations. It has been involved in coordinating Western assistance to the Baltic states (Estonia,^[58] Latvia, and Lithuania).

http://en.wikipedia.org/wiki/Denmark#Foreign_relations_and_military

[Ásmundur (IP-tala skráð) 1.2.2013 kl. 11:05]

Það er auðvitað fullkomlega eðlilegt að ESB hafi meðalgöngu í lögsókn ESA gegn Íslandi enda er hér deilt um túlkun á tilskipun ESB.

Að sjá eitthvað óeðlilegt við það er vænisýki. Það er hins vegar ESA sem sækir málið og hefur af því allan kostnað þar á meðal málskostnað Íslands.

Vönduð lög og mikil valddreifing í ESB tryggir mun réttlátari niðurstöður  hjá ESB en á Alþingi Íslendinga og hjá íslenskum dómstólum þar sem sérhagsmunir og gölluð lög leiða iðulega til afleitra niðurstaðna.

Hve oft hafa ekki íslensk stjórnvöld verið gerð afturreka af ESA vegna mannréttindabrota?

Ísland er of fámenn þjóð til að geta spjarað sig í síbreytilegum heimi. Valið er því um að taka upp náið samstarf við aðrar þjóðir, þar á meðal um sameiginlega mynt, eða dragast aftur úr og einangrast.

Við erum heppnari en flest önnur örríki í heiminum að geta gengið í slíkt bandalag á jafnréttisgrundvelli við aðrar þjóðir og með eigin sameiginlegan gjaldmiðil.

Önnur örríki hafa orðið að sætta sig við að binda sinn gjaldmiðil við eða taka upp sterkari gjaldmiðil til að fá stöðugleika og erlenda fjárfestingu. Það hefur ekki gefist vel. 

[Ásmundur (IP-tala skráð) 1.2.2013 kl. 11:07]

#3 er hér ekki í réttu sammhengi.